Iconologie van het boek

De Italiaanse kok en butler Cesare Ripa schreef in zijn vrije tijd het invloedrijke boek Iconologia (1593), een handleiding om allerlei abstracte begrippen, thema’s, motieven en symbolen in ‘beeldspraak’ om te zetten. Ik ben nu de gelukkige bezitter van de Nederlandse vertaling door de Amsterdamse uitgever en dichter Dirck Pietersz Pers: Iconologia, of uytbeeldingen des verstands (1644). Van de 196 houtsneden vond ik er elf waarin een boek voorkomt. Bij elk citeer ik de betekenis van het boek volgens deze bijbel van de iconologie.

Noot: Voor de diverse betekenis van boeken in religieuze en wereldlijke kunst, zie Hall’s iconografisch handboek (Leiden, Primavera Pers, 1993)

Malenconico of swaermoedige: Het opgeslagen Boeck en de opmerckinge totte studie of leesinge, bediet, dat de Melancolijcke totte studie seer genegen is, en daer in wil voortgaen, vliedende anderer luyden geselschap. (p 77)

Fede Catholica - Catholijck of algemeen Geloof: Het Boeck met de taefelen Moysis zijn het Oude en Nieuwe Testament te samen, waer in het voornaemste inhout desselven, als de geboden Christi, en des Wets zijn begrepen, vermits hy niet gekomen is de Wet te ontbinden, maer om dieselve te vervullen. (p 147)

Credito - Geloof, goed Vertrouwen: Het Grootboeck verstaen wy dat alleen moet wesen, gelijck het Horatius uytdruckt, Vry van alle woecker of belastinge. Sulx dat in dat boeck niet staet van uytkeeren, maer al van ontfangen… (p 150)

Hippocresia - Geveinstheyt, Schijnheyligheyt: … een Brevier daerse in leest… (p 166)

Cognitione – Kennisse: Hierom vertoontse het opene boeck: Want door het gesichte en door het hooren lesen, verkrijgen wy de kennisse der dingen. (p 273)

Consiglio – Raedslagh: Het Boeck in de rechter hand bediet, dat de Raedslagh door de oefninge der Wijsheyt, voort komt, en tot meerder kracht, worter de uyl by gedaen, die van den Heydenen voor een beeld van de Wijsheyt en Raedslagh wierde gehouden… (p 427)

Merito -  Verdienst, Belooningh, Waerdigheyt: …en mette bloote slincker hand, sal hy een boeck houden… (p 528)

Vigilanza – Wackerheyt: … de Wackerheyt des Geests door 't Boeck, waer in men de wetenschappen leerende, den Mensche wacker en vaerdigh maeckt, om de ongevallen der fortuyne tegen te staen, en de driften des gemoeds te beschouwen. (p 588)

Verita – Waerheyt: Het opene Boeck bediet, dat in de Boecken de Waerheydt der dingen gevonden wort, en daerom is het Boeck een oeffeninge van de kennissen of wetenschappen. (p 589)

Europa - Eene van de treflijxste deelen des Werrelt: Het Paerd met veelderhande Waepen-tuygh, de Nacht-uyl op het Boeck, en de Musijck-instrumenten, betoonen, dat zy verheven is, boven alle andere deelen des Werrelts, in de waepenen, in geleertheit en in alle vrye konsten. (p 602)

Sapienza - Wijsheyt: Het Boeck wort gestelt voor den Bibel, 't welck geseyt is, het Boeck der Boecken. Want daer in wert alle de Wijsheyt geleert, die daer noodigh is, om saligh te worten. (p 620)

Deel deze pagina